Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας με τίτλο “Μεταρρυθμίσεις στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή”, που ψηφίστηκε χθες από τη βουλή, αποτελείται από 35 άρθρα: τα πρώτα 16 αφορούν το θεσμικό πλαίσιο της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, τα 4 (άρθρα 17-20) αφορούν την αλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου σε ανήλικα intersex άτομα και τα άλλα άρθρα αποτελούν άλλες ρυθμίσεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας.
Για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ)
Αφετηρία της τοποθέτησης του ΚΚΕ σε αυτό το σύνθετο κοινωνικό ζήτημα, απέναντι στα εκρηκτικά προβλήματα των γυναικών, των υπογόνιμων ζευγαριών είναι η δωρεάν κάλυψη από το κράτος όλων των εξόδων της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, όπως και του οικογενειακού προγραμματισμού, του προγεννητικού ελέγχου, του τοκετού, με την ολόπλευρη στήριξη της νέας μητέρας και του νεογνού, στα πλαίσια ενός δημόσιου και δωρεάν συστήματος Υγείας. Χωρίς καμιά επιχειρηματική δράση. Ένα σύστημα Υγείας, με έμφαση στην πρόληψη και στηριγμένο σε ένα δίκτυο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με όλες τις ειδικότητες, ώστε έγκαιρα να αντιμετωπίζονται οι παράγοντες που επιδρούν στη γονιμότητα γυναικών και ανδρών, ανάμεσά τους και οι επιβαρυντικοί παράγοντες των συνθηκών εργασίας, με μέτρα υγείας και ασφάλειας. Τέτοια σύνθετα ζητήματα απαιτούν επιστημονική, κοινωνική έρευνα, διεπιστημονική συνεργασία.
Ο σκοπός όμως του νομοσχεδίου, όπως ξεκαθαρίζεται ήδη στο άρθρο 1, δεν είναι να “υποβοηθήσει” τις ανάγκες των γυναικών και των ζευγαριών στην τεκνοποίηση, αλλά να “υποβοηθήσει” τα κέρδη των επιχειρηματικών κολοσσών, την ανάπτυξη του “αναπαραγωγικού” ιατρικού τουρισμού (“ενίσχυση της οικονομίας μέσω της προσέλκυσης αλλοδαπών πολιτών που επιθυμούν να προσφύγουν σε μεθόδους ΙΥΑ στη χώρα μας”).
Κριτήριο, δηλαδή, για την εν λόγω νομοθετική πρωτοβουλία δεν είναι η αξιοποίηση των επιστημονικών, τεχνολογικών επιτευγμάτων της ΙΥΑ για τις ανάγκες των γυναικών και των νέων και υπογόνιμων ζευγαριών. Κριτήριο παραμένουν τα κέρδη των ιδιωτών, των επιχειρηματικών ομίλων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον χώρο.
Σε αυτό το φόντο, η όλη συζήτηση στις Επιτροπές της Βουλής ανέδειξε ότι η όποια θεσμοθέτηση διατάξεων δεν έχει αντίστοιχη επιστημονική τεκμηρίωση κι έρευνα. Στην αιτιολογική έκθεση, μάλιστα, του νομοσχεδίου αναφέρεται ότι “ο σύγχρονος τρόπος ζωής”, «οι σημερινοί ρυθμοί διαβίωσης οδηγούν συνεχώς περισσότερες γυναίκες σε δημιουργία οικογένειας σε μεγαλύτερη ηλικία».
Ποιοι είναι, όμως, αυτοί οι «σημερινοί ρυθμοί διαβίωσης» για τις χιλιάδες εργαζόμενες ή άνεργες γυναίκες, που τορπιλίζουν την επιθυμία τους να δημιουργήσουν οικογένεια και τις αναγκάζουν να το αναβάλλουν για το …απώτερο μέλλον;
Είναι η γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια, η κυριαρχία των «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης, η συχνή περιπλάνηση ανάμεσα στην ανεργία και την ολιγόμηνη, κακοπληρωμένη εργασία, η έλλειψη σταθερού ημερήσιου και εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, η καθήλωση των μισθών σε χαμηλά επίπεδο. Είναι το «ξήλωμα» των Συλλογικών Συμβάσεων και η επίθεση στα συνδικαλιστικά δικαιώματα, που εκτός των άλλων αφήνει απροστάτευτες τις εργαζόμενες ή ακόμα και τις υποψήφιες εργαζόμενες στην εργοδοτική βία, που τις απολύει όταν μένουν έγκυες ή δεν τις προσλαμβάνει καν αν δηλώσουν στη συνέντευξη ότι επιθυμούν να κάνουν παιδί. Είναι η εντατικοποίηση της εργασίας, που επιβαρύνει ιδιαίτερα τον γυναικείο οργανισμό δημιουργώντας και προβλήματα υπογονιμότητας κ.ά.. Είναι οι συνθήκες της εκρηκτικής ακρίβειας, η αγωνία σχετικά με το πώς θα καλυφθούν το ενοίκιο, ο λογαριασμός του ρεύματος, το κόστος των βασικών ειδών διαβίωσης. Η συνεχής υποβάθμιση και εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας, κοινωνικής προστασίας του παιδιού και της μητρότητας επιβαρύνουν τα νέα ζευγάρια της εργατικής, λαϊκής πλειοψηφίας, τις νέες γυναίκες.
Αυτά είναι τα αντικειμενικά εμπόδια που επιδρούν στις δημογραφικές εξελίξεις και στην υπογεννητικότητα, μαζί με άλλους οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς παράγοντες, οι οποίοι αντανακλώνται στις σχέσεις των δύο φύλων, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στις σχέσεις συμβίωσης. Για αυτά τα ζητήματα η σημερινή κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, τηρούν “σιγή ιχθύος”.
Γιατί στην πραγματικότητα, πρόκειται για τις αντιλαϊκές «ράγες» της πολιτικής της ΕΕ και διαχρονικά των κυβερνήσεων, που οδηγούν στον κατακερματισμό της κοινωνικής ζωής της γυναίκας, φέρνοντας σε αντιπαράθεση το δικαίωμά της στην εργασία με την κοινωνική ανάγκη προστασίας της μητρότητας, της οικογένειας. Σε τελική ανάλυση, παρουσιάζεται ως ζήτημα ατομικής ευθύνης και ικανότητας της γυναίκας η «επιλογή» ανάμεσα στην «επαγγελματική ανέλιξη» και στη δημιουργία οικογένειας.
Η σημερινή κυβέρνηση λοιπόν, όπως και οι προηγούμενες, προσπαθεί να διαχειριστεί τα αδιέξοδα που διαμορφώνει η ανάγκη αύξησης της γυναικείας απασχόλησης για την ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία των καπιταλιστών, χωρίς όμως μέτρα προστασίας της μητρότητας και στήριξης της οικογένειας.
Γι’ αυτό με το νομοσχέδιο όχι μόνο δε βελτιώνεται, αλλά αντίθετα εδραιώνεται το σημερινό προβληματικό τοπίο στον τομέα της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Ένα τοπίο, όπου:
- Επιχειρηματικοί κολοσσοί πρόσφατα επιδοτούσαν την κρυοσυντήρηση των ωαρίων των γυναικών υπαλλήλων τους και το παρουσίαζαν ως κίνητρο για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών, που θέλουν να αφοσιωθούν στην «καριέρα», χωρίς να θυσιάσουν τη μητρότητα και τη δημιουργία οικογένειας. Στη σελίδα του Ιασώ διαφημίζεται ως πρόοδος το παράδειγμα της Apple,της Google ,της Μeta/Facebook κλπ. Προφανώς κριτήριο αυτών των κολοσσών δεν ήταν η διευκόλυνση της εργαζόμενης γυναίκας, αλλά ο υπολογισμός του «οφέλους» για τα επιχειρηματικά συμφέροντα, εκτιμώντας με βάση έρευνες ότι οι γυναίκες είναι πιο παραγωγικές όταν δεν τις αποσπούν οι καθημερινές ευθύνες φροντίδας των παιδιών, της οικογένειας.
- Στη χώρα μας υπάρχει απόλυτη κυριαρχία των ιδιωτικών επιχειρήσεων και σε αυτό τον τομέα της Υγείας. Από τις περίπου 55 μονάδες ΙΥΑ και τράπεζες κρυοσυντήρησης που λειτουργούν στη χώρα μας, όπως αποτυπώνεται στον κατάλογο που είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, η συντριπτική πλειοψηφία είναι ιδιωτικές δομές. Μόνο 6 Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και 5 τράπεζες κρυοσυντήρησης υπάρχουν στα δημόσια νοσοκομεία και από 1 στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθήνας.
- Βέβαια και στις υπηρεσίες των δημόσιων νοσοκομείων δεν υπάρχει το αναγκαίο επιστημονικό προσωπικό, όλων των ειδικοτήτων, ο αναγκαίος εξοπλισμός για τις αναγκαίες διαγνωστικές, προληπτικές εξετάσεις και προγεννητικού ελέγχου, οι οποίες πρέπει να γίνονται σε καθορισμένη ημερομηνία. Το αποτέλεσμα είναι η γυναίκα, το νέο ζευγάρι να αναγκάζονται να απευθύνονται και να τις χρυσοπληρώνουν στα ιδιωτικά μεγαθήρια της Υγείας.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι:
- Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για το δυσβάστακτο κόστος για τις υπηρεσίες της ΙΥΑ, όταν είναι γνωστό ότι οι γυναίκες, τα ζευγάρια ακριβοπληρώνουν τις σχετικές διαδικασίες. Κάθε προσπάθεια εξωσωματικής κοστίζει περίπου 3000 ευρώ, ενώ πανάκριβα είναι και τα απαιτούμενα φάρμακα, για τα οποία ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει ένα μικρό τους μέρος. Ποιος θα αναλάβει να καλύψει τα έξοδα που βαραίνουν τα νέα ζευγάρια, τις γυναίκες της εργατικής λαϊκής οικογένειας;
- Αυτό ισχύει και για τη θεσμοθετούμενη κρυοσυντήρηση για “κοινωνικούς λόγους” και όχι ιατρικούς, που η κυβέρνηση διαφημίζει ως τομή. Με δεδομένο ότι οι αντίστοιχες δομές στο δημόσιο σύστημα υγείας είναι ελάχιστες, αλλά και η ίδια η διαδικασία λήψης του γεννητικού υλικού για κρυοσυντήρηση είναι ιδιαίτερη δαπανηρή, ποιος θα καλύψει το κόστος στην περίπτωση που η κρυοσυντήρηση δεν γίνεται για ιατρικούς λόγους;
- Η κερδοφορία των ομίλων είναι ο κύριος γνώμονας για την προώθηση και της πολυδιαφημισμένης αύξησης του επιτρεπτού ορίου ηλικίας της γυναίκας στα 54 έτη (άρθρο 3), αφού είχε ήδη επιμηκυνθεί από τα 50 έτη (2005) στα 52 έτη (2021). Σύμφωνα με την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής: «Η αύξηση του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου ηλικίας για να υποβληθεί μια γυναίκα σε ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή […] ενισχύει τον ιατρικό τουρισμό της χώρας μας, καθιστώντας το περιβάλλον στην Ελλάδα εξαιρετικά φιλικό για τα υπογόνιμα ζευγάρια που ταξιδεύουν στην πατρίδα μας από άλλες χώρες του κόσμου προκειμένου να αποκτήσουν παιδί. Το νομοθετικό πλαίσιο στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες αποκλείει από τις θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 45 ετών».
Για την αλλαγή χαρακτηριστικών φύλου ανηλίκων ίντερσεξ ατόμων
Στην ίδια κατεύθυνση, οι διατάξεις του νομοσχεδίου που προτείνονται, δεν εξασφαλίζουν τη δωρεάν, ολόπλευρη επιστημονική, κοινωνική στήριξη των intersex ανθρώπων, με διεπιστημονική συνεργασία, από την πρώτη στιγμή της γέννησής τους, και όχι μόνο εν όψει συγκεκριμένων ιατρικών πράξεων και θεραπειών. Ενώ αντίστοιχη κοινωνική στήριξη χρειάζονται και οι γονείς από την πρώτη μέρα γέννησης του παιδιού, και όχι όταν θα φτάσει στο 15ο έτος. Αυτά άλλωστε επισημαίνονται και από τους εκπροσώπους των intersex και των οικογενειών τους.
Σε αυτά τα πλαίσια θα έπρεπε να προβλέπονται αντίστοιχες εξειδικευμένες δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες και υποδομές, με αντίστοιχη επιστημονική, κοινωνική έρευνα για τα intersex άτομα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η διεπιστημονική στήριξη θα έπρεπε να στηρίζεται στη συνεργασία παιδιάτρων, ενδοκρινολόγων, ουρολόγων, χειρουργών, γενικών παθολόγων, παιδοψυχιάτρων, ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, με αντίστοιχη ειδίκευση.
Αυτές είναι οι προϋποθέσεις για να στηρίζεται με ουσιαστικό τρόπο η ατομική απόφαση κάθε intersex παιδιού, με ελεύθερη συναίνεση να προχωρήσει στην ολική ή μερική αλλαγή των χαρακτηριστικών φύλου χωρίς να υφίσταται τραυματικές εμπειρίες τόσο το ίδιο, όσο και η οικογένειά του. Αυτές είναι οι προϋποθέσεις ώστε και η απόφαση του Ειρηνοδικείου να στηρίζεται στην αντίστοιχη γνωμάτευση, με κριτήριο το συμφέρον του παιδιού. Αντίστοιχη επιστημονική, κοινωνική στήριξη βέβαια χρειάζεται και σε όλη την πορεία της ζωής ενός intersex ανθρώπου, ακόμα και μετά την ενηλικίωση.