Σημαντικές επισημάνσεις σχετικά με το ζήτημα των υποκλοπών κάνουν σε χτεσινή τους ανακοίνωση τα έξι μέλη της μειοψηφίας στο ΔΣ της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και συγκεκριμένα οι Χρ. Σεβαστίδη, ΔΝ εφέτης, Χαρ. Σεβαστίδης, εφέτης, Π. Μποροδήμος, πρωτοδίκης, Μ. Τσέφας, πρόεδρος Πρωτοδικών, Ι. Ασπρογέρακας, πρόεδρος Πρωτοδικών και Εφη Κώστα, ειρηνοδίκης.
Μεταξύ άλλων εκφράζουν τον προβληματισμό τους για το ασαφές περίβλημα της «εθνικής ασφάλειας», που μπορεί να χωρέσει κάθε συμφέρον και εν τέλει να νομιμοποιήσει την παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών. Καταγγέλλουν επίσης την «αφωνία» της πλειοψηφίας στο ΔΣ της Ενωσης, για «ένα ζήτημα τόσο κομβικό για την προστασία των ατομικών ελευθεριών των πολιτών».
Ολόκληρη η ανακοίνωση έχει ως εξής:
«Η ποιότητα της δημοκρατίας και των συνταγματικών ελευθεριών σε ένα κράτος δικαίου δεν προσδιορίζεται αποκλειστικά ή κυρίως από τους θεσπισμένους κανόνες, αλλά και από τον τρόπο εφαρμογής τους.
Οι θεσπισμένοι κανόνες, είτε αυτοί που περιβάλλονται το κύρος των συνταγματικών ρυθμίσεων, είτε του απλού νόμου, δεν αρκούν αφ’ εαυτού, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που η ύπαρξή τους έχει αξιοποιηθεί ως άλλοθι και ως βολική νομιμοποιητική βάση της καταπάτησης των στοιχειωδέστερων ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους της εκάστοτε διοίκησης.
Στον σύγχρονο κόσμο η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ενώ τυγχάνουν υψηλής θεσμικής προστασίας, δέχονται διαρκώς πίεση θεσμική και εξωθεσμική.
Παλαιότερα συζήτηση προκάλεσε η Οδηγία 2006/24/ΕΚ (που μεταφέρθηκε στο ελληνικό Δίκαιο με τον ν. 3917/2011) ως προς το ενδεχόμενο de facto κατάργησης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών, και εν τέλει κρίθηκε ανίσχυρη από το ΔΕΕ με την από 8/4/2014 απόφασή του. Η δε διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών κατοχυρώνεται θεσμικά στα περισσότερα κράτη του κόσμου, ακόμα και στα πιο απολυταρχικά, αφού ακόμα και το ψευδοσύνταγμα της δικτατορίας του 1968 προέβλεπε στο άρθρο 15 το “απόρρητο των επιστολών και της καθ’ οιοδήποτε άλλον τρόπον ανταποκρίσεως”.
Το εθνικό, διεθνές και ευρωπαϊκό Δίκαιο με σειρά διατάξεων (άρθρο 19 του ελληνικού Συντάγματος, άρθρο 12 της Οικουμενικής Διακήρυξης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) προστατεύουν καταρχήν το απόρρητο της επικοινωνίας, αλλά ταυτόχρονα με ένα πλέγμα ρυθμίσεων αποδεσμεύουν τις κρατικές και διεθνείς υπηρεσίες από το καθήκον σεβασμού αυτών των διατάξεων, παραπέμποντας σε λόγους εθνικής ασφάλειας, που όμως δεν εξειδικεύονται σαφώς. Ετσι, κάθε συμφέρον μπορεί να λαμβάνει τον χαρακτηρισμό του “λόγου εθνικής ασφάλειας” και με τον τρόπο αυτό η νομιμοποίηση της παραβίασης του απορρήτου διέρχεται το πρώτο στάδιο, που γεννά την ανάγκη του επόμενου σταδίου “δικαστικής επικύρωσης”.
Για τον εισαγγελικό λειτουργό όμως στην Ελλάδα, που είναι επιφορτισμένος με τον έλεγχο της ΕΥΠ και υπογράφει σύμφωνα με την έκθεση της ΑΔΑΕ πάνω από 15.000 διατάξεις άρσης του απορρήτου της επικοινωνίας κάθε χρόνο, στις οποίες, σε αντίθεση με εκείνες που αφορούν διακρίβωση εγκλημάτων, δεν είναι αναγκαίο να αναγράφεται το όνομα του παρακολουθούμενου (άρθρο 5 παρ. 1α ν. 2225/1994), η δυνατότητα άσκησης ουσιαστικού και όχι απλά νομιμοποιητικού ελέγχου συρρικνώνεται επικίνδυνα. Η δε τοποθέτηση δεύτερου εισαγγελικού λειτουργού για τον παραπάνω έλεγχο, που εξαγγέλθηκε πριν λίγες μέρες, ενόψει του αριθμητικού όγκου των υποθέσεων, δεν φαίνεται ικανή να προσφέρει στο πρόβλημα καθαυτό, ενώ κατ’ αποτέλεσμα τείνει να επαναλάβει την ίδια διαδρομή ενίσχυσης του κύρους της υπηρεσίας πληροφοριών και της διοίκησης, μέσα από την κατ’ ουσίαν αδύναμη παρουσία της δικαστικής αρχής, και τελικά να λειτουργήσει ως παρέμβαση επικοινωνιακού χαρακτήρα.
Αναμέναμε για μεγάλο χρονικό διάστημα την επίσημη τοποθέτηση της πλειοψηφίας του ΔΣ της Ένωσής μας σε ένα ζήτημα τόσο κομβικό για την προστασία των ατομικών ελευθεριών των πολιτών.
Μάταια!
Στο όνομα των εκατοντάδων δικαστών και εισαγγελέων που εκπροσωπούμε, εκφράζουμε την αγωνία μας για τις εξελίξεις και τη συστηματική παρακολούθηση πολιτικών προσώπων, άλλων αξιωματούχων και δημοσιογράφων από την κρατική διοίκηση. Δεν θα έπρεπε να είναι αδιάφορο για την Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων και το ενδεχόμενο δικαστικοί λειτουργοί να έχουν τεθεί ή να τεθούν στο μέλλον υπό παρακολούθηση, υπό τους ίδιους ασαφείς λόγους “εθνικής ασφάλειας”.
Σημειωτέον δε ότι βάσει της τροπολογίας 826/145/31.3.2021, το άρθρο 87 ν. 4790/2021 τροποποίησε το άρθρο 5 ν. 2225/1994, και έτσι, πλέον, ειδικά η άρση απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν είναι πλέον δυνατό να κοινοποιηθεί στον παρακολουθούμενο από την ΑΔΑΕ μετά τη λήξη της, ενώ αντίθετα είναι εφικτό αυτό για την άρση απορρήτου για τη διακρίβωση εγκλημάτων.
Υπεύθυνα και χωρίς να αδιαφορούμε για τον θεσμικό ρόλο μιας εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών, θεωρούμε ότι η συμμετοχή της δικαστικής εξουσίας στον έλεγχό της πρέπει να είναι ουσιαστική και όχι τυπική. Μόνο έτσι οι συνταγματικές διατάξεις που προστατεύουν ατομικά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα θα λάβουν νόημα και ουσία, ώστε να αποκατασταθεί και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη στους δημοκρατικούς θεσμούς».