Της Κατερίνας Γεράκη
Με την έναρξη της νέας χρονιάς, στα διάφορα μέσα ενημέρωσης, αναπτύσσεται μια πλούσια αρθρογραφία για τα «στοιχήματα» του 2022. Ανάμεσα σ’ αυτά ξεχωρίζουν το ζήτημα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων ως βασική προτεραιότητα για την εξυγίανση των τραπεζών, καθώς και το αλληλένδετο ζήτημα των πλειστηριασμών. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις νέες σχετικές ψηφιακές πλατφόρμες και τα αποτελέσματά τους, όπως η πλατφόρμα των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών e-auction και η πλατφόρμα του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών.
Από τη μια πλευρά, εκφράζονται ανησυχίες για την αποτελεσματικότητα της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-auction ως εργαλείο για την προσφορά και ζήτηση ακινήτων, καθώς «από το σύνολο των πλειστηριασμών που ανακοινώνονται περίπου μόνον οι μισοί πραγματοποιούνται, ενώ μόνο μικρό μέρος αποβαίνουν γόνιμοι, δηλαδή οδηγούν σε μεταβίβαση του ακινήτου».[1] Υποστηρίζεται ότι η πλατφόρμα δεν παρέχει επαρκή στοιχεία για τα εκπλειστηριαζόμενα ακίνητα ούτε ένα ελκυστικό περιβάλλον αγοραπωλησιών μέσα από φωτογραφίες για την προβολή των ακινήτων.
Από την άλλη πλευρά, έντονη κριτική ασκείται για τα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα της πλατφόρμας του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών, που «κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μεγάλο φιάσκο»[2]. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, από την έναρξη της εφαρμογής τον Ιούνιο του 2021 μέχρι το τέλος του έτους: Έχουν εισέλθει συνολικά στην πλατφόρμα 43.795 οφειλέτες και έχουν υποβληθεί οριστικά 393 αιτήσεις (δηλαδή ποσοστό 0,90%). Από αυτές έχουν λάβει 50 θετική και 23 αρνητική απάντηση από τις τράπεζες και τα διάφορα funds, ενώ 145 βρίσκονται στο στάδιο διμερούς διαπραγμάτευσης με το Δημόσιο.
Μεγάλα τεχνικά προβλήματα της πλατφόρμας για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό
Οι καταγγελίες για τις δυσλειτουργίες της πλατφόρμας από δικηγόρους που αναλαμβάνουν σχετικές υποθέσεις, πληθαίνουν καθημερινά. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι ο Πρόεδρος της Ολομέλειας των Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος και του ΔΣΑ,Δ. Βερβεσός, αναγκάστηκε τον περασμένο Οκτώβρη να υποβάλει αναφορά διαμαρτυρίας στον Ειδικό Γραμματέα Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Τα προβλήματα που αναφέρονται είναι πολλά: Το σύστημα κολλάει συχνά, με αποτέλεσμα την εκ νέου συμπλήρωση της αίτησης για περισσότερες φορές. Για διάφορους λόγους, το σύστημα σε πολλές περιπτώσεις δεν επιτρέπει την οριστική υποβολή της αίτησης. Οι τράπεζες και τα άλλα πιστωτικά ιδρύματα συχνά δεν αναρτούν τα αναγκαία στοιχεία των οφειλών, ενώ πολλές φορές αυτά είναι λάθος χωρίς ευχερή δυνατότητα διόρθωσης. Μια σειρά εμπόδια παρουσιάζονται για την απαιτούμενη αντιστοίχιση των αιτήσεων με τα στοιχεία των ακινήτων, που είναι αναρτημένα στην πλατφόρμα. Η επικοινωνία με αρμόδιους υπαλλήλους του help desk είναι σχεδόν αδύνατη και η απάντηση σε ερωτήσεις και διευκρινίσεις δίνονται συνήθως με e-mail μέσα από τυποποιημένη παραπομπή στο εγχειρίδιο των οδηγιών[3].
Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται ο καθένας και χωρίς να είναι δικηγόρος, τα παραπάνω προβλήματα δεν είναι απλά «τεχνικά», αφού μπορεί να επιφέρουν αναπόδραστες συνέπειες σε βάρος των οφειλετών, όπως απόρριψη της αίτησης λόγω εσφαλμένης συμπλήρωσης, απώλειας προθεσμιών κ.λπ. Όμως, με βάση το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο και τις διαδοχικές αντιλαϊκές παρεμβάσεις των αστικών κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ (ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, αλλαγές στο νόμο Κατσέλη, νέος Πτωχευτικός Κώδικας κ.ά.), σήμερα η υπαγωγή στον εξωδικαστικό μηχανισμό και τις διατάξεις του νέου Πτωχευτικού Κώδικα αποτελεί το μοναδικό τρόπο για την αποφυγή του πλειστηριασμού της πρώτης κατοικίας.
Υπογραμμίζεται, εξ άλλου, ότι ο Φορέας Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων (το αντιλαϊκό κατασκεύασμα, στο οποίο θα περιέλθει η κυριότητα των ακινήτων των ευάλωτων οφειλετών) δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί και αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στο 2023. Μέχρι τότε, όμως, υπάρχει «κενό», για το οποίο γίνονται συζητήσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους θεσμούς, με σενάρια για ένα ενδιάμεσο πρόγραμμα επιδότησης για τα στεγαστικά δάνεια της πρώτης κατοικίας. Σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα, οι θεσμοί διαφώνησαν με το ενδιάμεσο πρόγραμμα, διότι «η παράταση της προστασίας της πρώτης κατοικίας πλήττει την κουλτούρα πληρωμών»[4]! Με λίγα λόγια, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς!
Τεχνολογία για ποιόν;
Τι αποδεικνύουν όλα τα παραπάνω; Ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες και η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών δεν είναι «πανάκεια», γιατί δεν είναι ουδέτερες ούτε εφαρμόζονται στο κενό. Η λειτουργία τους υποτάσσεται στο συνολικότερο πλαίσιο των πραγματικών σχέσεων. Η εισαγωγή τους δίνει ώθηση στους σκοπούς, τους οποίους υπηρετεί και οι οποίοι σήμερα είναι ταξικοί με αντιλαϊκό περιεχόμενο. Στα παραδείγματα που εξετάζουμε:
– Η ταχύτητα και ο αριθμός των συντελούμενων πλειστηριασμών εξαρτάται από ευρύτερες διεργασίες στην οικονομία και την αγορά ακινήτων. Πάντως, τα στοιχεία φανερώνουν τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας της γης σε όλο και λιγότερα χέρια, αφού το 80% των πλειοδοτών για τα εκπλειστηριαζόμενα ακίνητα είναι οι ίδιες οι τράπεζες[5]. Η βελτίωση της πλατφόρμας e-auction θα επιταχύνει αυτή την διαδικασία.
– Η ασφαλής άσκηση δικαιωμάτων για την όποια προστασία των εργαζομένων και λαϊκών στρωμάτων μέσα από τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες, δεν ανήκει στις προτεραιότητες της ασκούμενης πολιτικής. Μια τέτοια ασφαλής πρόσβαση στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες προϋποθέτει την πρόσληψη του αναγκαίου υποστηρικτικού προσωπικού, την δωρεάν τεχνική και νομική αγωγή, ασφαλιστικές δικλείδες για την άρση κάθε τυχόν αρνητικής συνέπειας λόγω τεχνικού λάθους (π.χ. δυνατότητα εκ νέου υποβολής χωρίς συνέπειες, χορήγηση νέας προθεσμίας κ.λπ.), παράλληλη δυνατότητα συναλλαγής με φυσικό τρόπο κ.ά.
Οι φτωχοί οφειλέτες δεν θα έπρεπε να υποχρεώνονται να προσφεύγουν σε δικηγορικά γραφεία και να πληρώνουν, προκειμένου να υποβάλλουν τις σχετικές αιτήσεις. Άλλωστε, οι υποθέσεις αυτές αποτελούν νέα κερδοφόρα δικηγορική ύλη μόνο για τις μεγάλες εταιρείες, που στηρίζουν τα κέρδη τους στην εκμετάλλευση των μισθωτών δικηγόρων. Οι αυτοαπασχολούμενοι δικηγόροι με τα χαμηλότερα εισοδήματα, όταν αναλαμβάνουν τέτοιες υποθέσεις, αντιμετωπίζουν μεγάλο άγχος, ανασφάλεια, ατέλειωτες ώρες δουλειάς μπροστά στην πλατφόρμα.
Ακόμα, όμως, και στην περίπτωση που επιλυθούν όλα τα προβλήματα της πλατφόρμας για τον Εξωδικαστικό Μηχανισμό Ρύθμισης Οφειλών, η συντριπτική πλειοψηφία των φτωχών οφειλετών παραμένει απροστάτευτη και έρμαιο στις ορέξεις των τραπεζών. Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις από το σύστημα στηρίζονται στους εισαχθέντες αλγόριθμους, οι οποίοι σχεδιάστηκαν με τα αντιλαϊκά κριτήρια των εύλογων δαπανών διαβίωσης κ.λπ. Οι τράπεζες δεν υποχρεώνονται στην αποδοχή των όποιων ρυθμίσεων. Η προστασία για τα λεγόμενα ευάλωτα νοικοκυριά, με τις προϋποθέσεις της εξαθλίωσης, σημαίνει μεταβίβαση της πρώτης κατοικίας στον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων και οι οφειλέτες να γίνουν νοικάρηδες στο σπίτι τους και μετά από 12 χρόνια να μπορούν (!) να το ξαναγοράσουν από την αρχή!
Επομένως, η ανάγκη επίλυσης των τεχνικών προβλημάτων στην ψηφιακή πλατφόρμα του Εξωδικαστικού Μηχανισμού Ρύθμισης Οφειλών είναι οπωσδήποτε αναντίρρητη, αλλά δεν αποτελεί απάντηση στο ουσιαστικό πρόβλημα. Από όλα τα δεδομένα προβάλλει ο επείγων χαρακτήρας του αγώνα και της διεκδίκησης για την πραγματική προστασία του λαϊκού εισοδήματος και της λαϊκής κατοικίας. Πραγματική ανάσα στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά μπορεί να δώσει μόνο η πρόταση νόμου που έχει επανειλημμένα καταθέσει η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ και απορρίπτουν τόσο η κυβέρνηση, όσο και τα άλλα κόμματα, για την προστασία της λαϊκής κατοικίας και το άμεσο κούρεμα οφειλών, τόσο για τα χρέη στις τράπεζες όσο και για τα χρέη στο κράτος.
[1] Καθημερινή, 17.11.2021 «Άγονοι εννέα στους δέκα πλειστηριασμούς. Μόλις 1 στα 10 ακίνητα που ανέβηκαν στην e-auction κατέληξε σε πλειοδότη». Ως στοιχεία αναφέρονται: «Στο πρώτο 10μηνο του 2021 είχαν προγραμματιστεί 16.578 πλειστηριασμοί, πραγματοποιήθηκαν όμως 6.270, δηλαδή το 37,8%, και από αυτούς πλειοδότη ανέδειξαν μόνο 1.953, ποσοστό 11,8%. … Από τα τέλη του 2017 έχουν προγραμματιστεί 94.235 πλειστηριασμοί και από αυτούς ολοκληρώθηκαν οι 52.580, ενώ γόνιμοι ήταν οι 20.363».
[2] Documento, 31.12.2021-2.1.2022 «Πολύ κακό για το τίποτε ο εξωδικαστικός μηχανισμός. Απογοητευτικό το πρώτο ‘δείγμα γραφής’, κόντρα στις τυμπανοκρουσίες με τις οποίες συνοδεύτηκε η λειτουργία του»
[3] Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας, μέχρι 31.12.2021 έχουν απαντηθεί από το helpdesk της ΕΓΔΙ συνολικά 4.848 ερωτήματα, φανερώνοντας το μέγεθος των δυσκολιών. Ωστόσο, οι απαντήσεις αυτές δεν είναι ικανοποιητικές και δεν διευκολύνουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων, όπως καταγγέλλεται.
[4] Καθημερινή, 18.1.2022, «Ενστάσεις θεσμών για το σχέδιο προστασίας πρώτης κατοικίας»
[5] Βλ. Καθημερινή, 17.11.2021 «Άγονοι εννέα στους δέκα πλειστηριασμούς. Μόλις 1 στα 10 ακίνητα που ανέβηκαν στην e-auction κατέληξε σε πλειοδότη».