Ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και ανταγωνισμοί – Ο ρόλος του διεθνούς δικαίου

Ομιλία του Αντ. Αντανασιώτη στην Ημερίδα της ΕΕΔΥΕ ενάντια στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ

Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος που εξελίσσεται στην Ουκρανία, έφερε ξανά στην επικαιρότητα τη συζήτηση για το χαρακτήρα των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών και ανταγωνισμών, για το ρόλο του διεθνούς δικαίου.

Στα αναγκαστικά στενά χρονικά όρια αυτής της παρέμβασης, θα επιχειρήσουμε απλώς να αναδείξουμε τα θεμελιακά στοιχεία τους, όπως προκύπτουν από τη μελέτη και την ιστορική πείρα, για την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων, που θα συμβάλουν στον εξοπλισμό και την πάλη του μαχόμενου φιλειρηνικού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος

Είναι καταρχήν γενικά αποδεκτό ότι ο πόλεμος αποτελεί τη συνέχιση της πολιτικής με στρατιωτικά μέσα. Αλλά και η πολιτική, με τη σειρά της, αποτελεί –σε τελευταία ανάλυση- έκφραση της οικονομίας. Το ίδιο και το δίκαιο, με την όποια ιδιαιτερότητά του.

Ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και ανταγωνισμοί αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Βασίζονται στην ύπαρξη και λειτουργία του κοινωνικο-οικονομικού συστήματος του καπιταλισμού, που έχει φτάσει πλέον, εδώ και πάνω από έναν αιώνα, στο τελευταίο στάδιό του, το ιμπεριαλιστικό.

Η ιστορική πείρα, ακόμη και η πιο πρόσφατη, διέψευσε τις θεωρίες που διαδίδονταν και διέλυσε τις ψευδαισθήσεις που καλλιεργούνταν, ότι το καπιταλιστικό σύστημα, μέσα από τη συνεχή διεθνοποίηση της δράσης των μονοπωλιακών ομίλων, θα μπορούσε να φτάσει σε ένα σταθερό και παγκόσμιο επίπεδο ειρηνικής συνεργασίας, ιδιαίτερα μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία το 1999 και ο σημερινός στην Ουκρανία, για να αναφερθούμε συγκεκριμένα στην Ευρώπη, οι δεκάδες πόλεμοι και στρατιωτικές αντιπαραθέσεις που εξελίσσονται σε ολόκληρο τον πλανήτη, ο κίνδυνος που ελλοχεύει για τους λαούς, για πρώτη φορά τόσο σοβαρά, μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, για έναν νέο και μάλιστα πολύ πιο καταστροφικό, με τη μαζική χρήση πυρηνικών όπλων, είναι ορισμένα μόνο, εμφατικά παραδείγματα.

Ας εξετάσουμε το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, δύο αντιπροσωπευτικές ισχυρές ιμπεριαλιστικές συμμαχίες, στις οποίες είναι και η χώρα μας ενταγμένη. Αν μελετήσουμε την ιστορική εξέλιξή τους μέχρι σήμερα, δεν είναι πολύ δύσκολο να διαπιστώσουμε κοινές επιδιώξεις που αποτελούν το συνδετικό ιστό τους, αλλά και αντιφάσεις έως και σφοδρές αντιθέσεις και ανταγωνισμούς που τις διαπερνούν, απειλώντας την ίδια τη συνοχή τους. Κι αυτό γιατί βασίζονται στα κοινά αλλά και αντικειμενικά συγκρουόμενα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των αστικών τάξεων των χωρών που τις συγκροτούν. Οι συγκεκριμένες, όπως και κάθε άλλη ιμπεριαλιστική συμμαχία, με την όποια φυσικά ιδιαιτερότητά της, έχουν, από την ίδρυσή τους μέχρι τις μέρες μας, δύο βασικούς κατευθυντήριους στόχους: Πρώτος, η υποταγή των εργαζόμενων και των λαών πρώτ’ απ’ όλα των ίδιων των χωρών τους, αλλά και ευρύτερα του πλανήτη, το χτύπημα του εργατικού και λαϊκού κινήματος και της πρωτοπορίας του, των κομμουνιστών, όπως φυσικά και την ανατροπή της εργατικής εξουσίας, όπου αυτή επικράτησε, όπως στη Σοβιετική Ένωση. Είναι γνωστές, για παράδειγμα, οι ασκήσεις του ΝΑΤΟ που πυκνώνουν το τελευταίο διάστημα, για την καταστολή αντιπολεμικών διαδηλώσεων. Δεύτερος στόχος, άρρηκτα συνδεδεμένος με τον πρώτο, η αναβάθμιση της θέσης των αστικών τάξεων των χωρών που τις απαρτίζουν, στον αδυσώπητο ανταγωνισμό τους με τια άλλες, όπως κυρίως σήμερα, ανάμεσα σε αυτές των ΗΠΑ και της Κίνας, για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία, για το ξαναμοίρασμα των αγορών και των σφαιρών επιρροής.

Από την άλλη μεριά, το εσωτερικό τους κλονίζεται από σοβαρές αντιθέσεις και σφοδρούς ανταγωνισμούς, ως αποτέλεσμα της διαφορετικής οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος και των συγκρουόμενων επιδιώξεων των αστικών τάξεών τους, αλλά και από τους ίδιους τους κανόνες λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας, όπως αυτόν της ανισόμετρης ανάπτυξης, που δεν μπορούν να προσπεράσουν. Έτσι, η προσπάθεια εμβάθυνσης και επέκτασης των συμμαχιών τους, συνοδεύεται από αντίρροπες, φυγόκεντρες τάσεις. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι διαφορετικές στάσεις χωρών τους, όσον αφορά τις οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, όπως και οι σοβαρές αντιθέσεις και ανταγωνισμοί που εκδηλώθηκαν στην EE και την Ευρωζώνη της, λίγα χρόνια πριν, για την αντιμετώπιση της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, που συνέβαλαν και στην έξοδο της Βρετανίας, το γνωστό Brexit.

Αντίστοιχα χαρακτηριστικά και τάσεις αναδεικνύονται και εκδηλώνονται και στις σχετικά νέες, αστικές διακρατικές συμμαχίες, που συγκροτήθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη και την Ασία, όπως ο «Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης», τον οποίο απαρτίζουν Κίνα, Ρωσία, Πακιστάν, Ινδία, Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν και Ιράν, όπως και ο «Οργανισμός Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας», στον οποίο συμμετέχουν οι Ρωσία, Λευκορωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, ο οποίος το Γενάρη αυτού του χρόνου, προχώρησε στο Καζακστάν σε ανοιχτή επέμβαση άγριας καταστολής, με επίλεκτες ρωσικές δυνάμεις, για την προστασία της αστικής εξουσίας, σε συνθήκες μαζικών εργατικών και λαϊκών αγώνων και λαϊκής εξέγερσης.

Το διεθνές δίκαιο από την άλλη, όπως το γνωρίζαμε όταν υπήρχαν η Σοβιετική Ένωση και άλλες σοσιαλιστικές χώρες και ήταν, σε ένα βαθμό, προϊόν του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων αυτών των χωρών με τις καπιταλιστικές χώρες, δεν υπάρχει πλέον. Πλέον διαμορφώνεται, στη βάση του σημερινού συσχετισμού δύναμης ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, είναι κομμένο και ραμμένο αποκλειστικά στα δικά τους συμφέροντα. Παρ΄όλα αυτά, καλλιεργούνται ακόμη σχετικά, επιζήμιες αυταπάτες, οι οποίες πρέπει να διαλυθούν. Συνεχίζουν κάποιοι να επικαλούνται, για παράδειγμα τον ΟΗΕ και τον Καταστατικό Χάρτη του, σαν να ζούμε 50 χρόνια πριν. Σαν να μην υπάρχει σήμερα, για παράδειγμα, η συμφωνία του ΟΗΕ με το ΝΑΤΟ, με την οποία το ΝΑΤΟ αναλαμβάνει να εξαπολύσει με «ανάθεση» του ΟΗΕ ιμπεριαλιστικές επιχειρήσεις, όπως αυτή που έγινε το 2011 στη Λιβύη. Σαν να μην ερμηνεύεται ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ κατά το δοκούν. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα η ερμηνεία του άρθρου 51 (που αφορά το δικαίωμα μιας χώρας στην αυτοάμυνα έναντι ένοπλης επίθεσης) και το οποίο επικαλέστηκε η Τουρκία για να εισβάλει στη Συρία και να κατέχει σήμερα το 10% των συριακών εδαφών. Άγγιξε μάλιστα τα όρια του παραλόγου, όταν η ίδια χώρα, στην περίπτωση της σύγκρουσης Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, στάθηκε στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν, επικαλούμενη το διεθνές δίκαιο και την ανάγκη αποκατάστασης της «εδαφικής ακεραιότητάς» του, όταν η ίδια σε τρεις περιπτώσεις (Κύπρος, Συρία, Ιράκ) παραβιάζει αυτήν την αρχή, εισβάλλοντας, κατέχοντας ξένα εδάφη, τεμαχίζοντας άλλες χώρες. Το ίδιο, προκλητικά επιλεκτική, είναι σήμερα και η στάση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, που ξεκινά, σε συνεργασία με την EUROJUST και τη EUROPOL έρευνες για εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και η επιδίωξη να οδηγηθεί σε αυτό ως εγκληματίας πολέμου ο Πούτιν, ενώ αγνοεί τα στυγερά εγκλήματα των ευρω-ατλαντικών ιμπεριαλιστών και των ηγετών τους, όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία και σε μια σειρά χώρες του πλανήτη.

Σήμερα, λοιπόν, το διεθνές δίκαιο αντιδραστικοποιείται παραπέρα και χρησιμοποιείται από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κατά το δοκούν, με διάφορα προσχήματα, όπως την «τρομοκρατία», την «εθνοκάθαρση» κ.ά., στο πλαίσιο των ανταγωνισμών τους και σε βάρος των λαών. Οι αγωνιστές του φιλειρηνικού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος, οι ριζοσπάστες και προοδευτικοί δικηγόροι και νομικοί, οφείλουμε να αντιπαρατεθούμε με απόψεις που συσκοτίζουν αυτό το γεγονός.

 Οι εξελίξεις, καταρρίπτουν επίσης τις αυταπάτες που καλλιεργούσαν διάφορες αστικές αλλά και συμβιβασμένες, δήθεν ριζοσπαστικές και προοδευτικές δυνάμεις, ότι η «παγκοσμιοποίηση των οικονομιών» οδηγεί σ’ ένα παγκόσμιο σύστημα όπου όλα τα προβλήματα θα επιλύονται «ειρηνικά» από το διεθνές δίκαιο και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως και τις αναζητήσεις «λύσεων», στην κατεύθυνση μιας «δημοκρατικής αναμόρφωσης» των διεθνών οργανισμών, ξεκινώντας από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενσωματώνοντας διάφορες μεγάλες χώρες, που σήμερα δεν είναι μέλη του. Τέτοιες προτάσεις παρουσιάζονται ως δήθεν φραγμός στις ενέργειες των «πιο επιθετικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων» και ως βήμα για την επικράτηση ενός «πολυπολικού κόσμου».

Τέτοιες αντιλήψεις, ανεξάρτητα από προθέσεις, εξωραΐζουν ιδεολογικά την παγκόσμια ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα, αφού θεωρούν πως αυτή μπορεί να αλλάξει χωρίς την αναγκαία ανατροπή του καπιταλισμού. Αρνούνται την πραγματική ουσία του ιμπεριαλισμού, αποσπώντας την οικονομία από την πολιτική. Γι’ αυτές τις δυνάμεις, ο ιμπεριαλισμός είναι οι πολιτικές και στρατιωτικές ενέργειες των πιο «επιθετικών» δυνάμεων κατά της «εθνικής κυριαρχίας» των άλλων χωρών. Αγνοούν έτσι το γεγονός πως είναι ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός αυτός που οδηγεί σε στρατιωτικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολέμους και όχι κάποιες «πιο επιθετικές δυνάμεις». Αυτός ο ανταγωνισμός διεξάγεται με όλα τα μέσα που διαθέτει η κάθε αστική εξουσία σε κάθε χώρα και βέβαια αποτυπώνεται στις διακρατικές συμφωνίες και τις διάφορες συμμαχίες. Μέσα σε αυτές τις συμμαχίες, οι αστικές τάξεις παραχωρούν μέρος της εθνικής κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων των χωρών τους, όπως στις περιπτώσεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, ώστε να διασφαλίσουν την εξουσία τους και πάντα προσδοκώντας νέα κέρδη. Την ίδια ώρα, δεν διστάζουν να χρησιμοποιούν και πολεμικά μέσα, αφού, όπως είπαμε και στην αρχή, ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με βίαια, στρατιωτικά μέσα.

Απέναντι σε αυτήν τη ζοφερή και ιδιαίτερα επικίνδυνη κατάσταση που διαμορφώνεται, οι εργαζόμενοι και οι λαοί, μοναδικό συμφέρον έχουν, να χαράξουν τη δική τους ανεξάρτητη πορεία. Να αρνηθούν να στοιχηθούν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πίσω από οποιαδήποτε ιμπεριαλιστική συμμαχία, να μην επιλέξουν στρατόπεδο ληστών. Να σημαδέψουν τον πραγματικό αντίπαλο και να χρησιμοποιήσουν την τεράστια δύναμη που διαθέτουν, προκειμένου να απαλλαγούν από αυτές και πρώτ’ απ’ όλα από την αστική εξουσία στη δική τους χώρα. Να γίνουν πραγματικοί νοικοκύρηδες στον τόπο τους.

Για μια κοινωνία, απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, χωρίς πολέμους, πείνα, φτώχεια και προσφυγιά, όπου οι εργαζόμενοι θα επιβάλουν τη δική τους εξουσία και θα γράψουν το δικό τους δίκαιο, αυτό της πραγματικής φιλίας και συνεργασίας των λαών.-